Hoogsensitief en Hoogbegaafd
Hoogsensitief (HSP), high sensation seeking (HSS) en hoogbegaafd: verborgen potentie
Op deze pagina lees je meer over hooggevoeligheid en hoogbegaafdheid; wat het wel en niet is en waarom veel mensen zichzelf hier soms wel, soms niet in herkennen.
Er zijn vele andere termen om dezelfde persoonseigenschappen aan te duiden: creatief begaafd, meerbegaafd, strong willed HSP, strong sensitief, High Sensation Seeking, thrillseeking….
Helaas bestaan er over al deze termen nog altijd zoveel misverstanden, dat je soms door de bomen het bos niet meer ziet :)
Alle termen dan maar loslaten en niets meer lezen? Mmmm dat zou ik niet doen :)
Voor mij zijn begrippen en labels niet relevant. Jezelf leren kennen en gaan begrijpen wie je bent en hoe jouw kwaliteiten door je jeugd en zoveel andere factoren vervormd kunnen zijn, blijkt voor veel sensitieve, bewuste mensen met een groot ontwikkelingspotentieel heel verhelderend en zelfs bevrijdend te zijn.
Hoogsensitiviteit
Hoogsensitiviteit is een wetenschappelijk onderbouwde neurologische eigenschap die voor het eerst beschreven werd door de Amerikaanse psychotherapeute Elaine Aron in de jaren ’90 (zij had het over de High Sensitive Person/HSP).
Hoogsensitieve personen (HSP) hebben een gevoeliger zenuwstelsel en verwerken zintuiglijke prikkels dieper. Ze zijn zéér opmerkzaam en vaak creatief, intuïtief, bedachtzaam en empathisch. De eigenschap komt evenveel voor bij mannen als bij vrouwen en is erfelijk. Je kunt niet hoogsensitief worden, je kunt wel gevoeliger (“hooggevoelig”) en overalert worden a.g.v onbewust, onverwerkt (psycho)trauma (zie verderop op deze pagina).
Het glas van een HSP is eerder vol, door diverse oorzaken (Bron: Annek Tol, Hoogsensitiviteit professioneel gezien)
HSP en HSS
Saskia Klaaysen beschrijft de HSP die zichzelf niet herkent in het typische “HSP-beeld” van zeer gevoelig zijn en snel overprikkeld. In haar boek Prikkels bijten niet beschrijft ze de kenmerken en drijfveren van hoogsensitieve personen die floreren bij uitdaging, dynamiek en variatie, de zogenaamde “High Sensation Seekers” (HSS).
Als deze mensen niet voldoende en de juiste prikkels krijgen raken ze onderprikkeld en kunnen kenmerken van een “bore-out” ontstaan.
Er moet dus ook ruimte in jouw glas zijn voor de juiste prikkels en een hoog leeftempo (mensen, situaties, ervaringen, omgevingen….) Een leeg of halfleeg glas is dodelijk saai!!
Dit vraagt om jezelf zodanig kunnen reguleren, dat je niet overprikkeld (burn-out) raakt, maar ook niet steeds onderprikkeld bent (met risico op een bore-out). Ga je te ver uit je comfortzone vanuit je prikkelzoekende deel, dan wordt dat (soms bewust, vaak ook onbewust) als “onveilig” ervaren door het gevoelige deel in jou, dat liever vast houdt aan zekerheid en voorspelbaarheid.
Veel mensen ervaren het alsof ze voortdurend leven “met één voet op het gaspedaal en één op de rem”
Herken je dit?
Om te weten wat jij deze wereld te bieden hebt, hoef je geen duidelijke “roeping” te voelen. Het kan ook zo zijn dat je zelfs meerdere roepingen en passies hebt die je naast elkaar wilt manifesteren en NEE! dat laatste is geen illusie!
Leestip: Hoe word je alles? E. Wapnick
Ben ik ook hoogbegaafd?
Het woord “hoogbegaafd” is in onze maatschappij nog altijd beladen. Mensen relateren het aan superioriteit en denken dat het een luxeprobleem is, dat hoogbegaafde mensen alles makkelijk af gaat. Voor de worstelingen van hoogbegaafde volwassenen is zeer lange tijd nauwelijks tot geen aandacht geweest, i.t.t. die van hoogbegaafde kinderen.
Het gaat om een spectrum van veel natuurlijke, dynamische talenten die binnen een stimulerende omgeving ontwikkeld kunnen worden.
Het gaat om mensen met een ander vormgegeven neurologisch systeem, een andere manier van denken, voelen en zijn en andere behoeften.
Veel hoogbegaafden voelen zich “anders”, men spreekt soms van “gifted trauma”:
-
In een Lamborghini 30 km/u mogen rijden in een gewone woonwijk
-
Je potentie niet tot expressie kunnen brengen
-
Niet gezien zijn in wie je in essentie bent!
-
Gevoel van “anders zijn”, altijd “vreemde eend in de bijt”, of “van een andere planeet” (met name op feestjes, op school, je werk…)
Een mooie definitie van hoogbegaafdheid vind ik die van het Delphi-model (zie hierboven):
“Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker die complexe zaken aan kan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.”
De experts die dit model in 2007 ontwikkelden gaan er van uit dat hoogbegaafdheid veel meer is dan een hoog IQ. Bij hoogbegaafden zijn de volgende elementen vaak sterk aanwezig:
-
Zijn (autonoom)
-
Denken (hoogintelligent) Ze zijn snel van begrip en kunnen grote denkstappen maken.
-
Voelen (rijk geschakeerd)
-
Willen (gedreven en nieuwsgierig) Ze hebben een brede interesse.
-
Doen (scheppingsgericht)
-
Waarnemen (hoogsensitief)
Kenmerkend voor hoogbegaafd zijn is het ervaren van een enorme intensiteit, in denken, doen, voelen en zijn. Deze intensiteiten noemde de Poolse psychiater Dabrowski “overexitibilities” ofwel “overprikkelbaarheden”.
Bij mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid zie je vaak drie van de vijf door hem onderscheiden overprikkelbaarheden:
-
Van jongs af aan een enorme nieuwsgierigheid, leerhonger, op zoek zijn naar kennis en wijsheid (en mega veel vragen stellen, tot de ouders of docenten er gek van worden :))
-
Een groot voorstellingsvermogen, enorm rijke fantasie
-
Intense emoties en gevoelens ervaren
De andere 2 overprikkelbaarheden zijn de zintuigelijke en de psychomotorische overprikkelbaarheid.
Ben ik wel hooggevoelig of hoogbegaafd of speelt er nog iets anders?
Ben je tot hier gekomen met lezen, en denk je nu: mmmm, toch blijf ik twijfelen of ik wel hooggevoelig en/of hoogbegaafd ben (of een andere term :)?
Lees dan nu door als je nieuwsgierig bent hoe dat dan zit (want je bent niet voor niets op mijn website terecht gekomen!) :)
Wellicht herken je jezelf maar deels of helemaal niet (meer) in bovenstaande kenmerken van hooggevoeligheid en hoogbegaafdheid. Je voelt misschien juist weinig, je voelt je soms eerder wat afgestompt of afwezig, je hebt moeite om contact te maken met je emoties, je hebt regelmatig minder beschikking tot je denkvermogen en je kunt moeilijk in je lijf zijn. Of je bent supersnel afgeleid, hebt moeite met focussen en je ploetert maar door terwijl de onrust en adrenaline door je lijf gieren.
Je zal niet de eerste hooggevoelige, hoogbegaafde zijn die zichzelf niet “hooggevoelig of hoogbegaafd” zal noemen, omdat je je wellicht meer herkent in de gevolgen van het onvoldoende gezien zijn in je opvoeding, van (traumatische) levensgebeurtenissen, een verstoorde of destructieve interactie met de omgeving en van onze 24-uurs prestatiemaatschappij.
Het niet gezien zijn in wie je bent of een onveilige hechting/jeugd hebben gehad (bijv door een start in de couveuse, doordat je ouders veel op hun werk waren, gescheiden waren, er sprake was van fysiek geweld of verslavingen bij je ouders, je moeder een tijd in het ziekenhuis moest zijn, of doordat je zelf zonder de aanwezigheid van je moeder in het ziekenhuis moest blijven als jong kind) kan leiden tot psycho-trauma ofwel ontwikkelingstrauma. Dit ligt vaak ten grondslag aan veel psychische en lichamelijke klachten en kan leiden tot o.a. de volgende gedragskenmerken:
-
Je weet niet wat je wilt met je leven. Je hebt een gevoel van “vastzitten”
-
Je voelt je vaak onbegrepen, hulpeloos, wanhopig, (existentieel) eenzaam, somber en hebt weinig energie
-
Je kunt zonder dat er van buiten een directe dreiging is overvallen worden door onrust en paniek
-
Je hebt weinig contact met je lichaam, sensaties en gevoelens en ondervindt veel somatisch onverklaarbare klachten (SOLK)
-
Je hebt weinig contact met je eigen verlangens en behoeftes, je weet niet goed wie je bent, zoekt naar zingeving
-
Je gaat makkelijk relaties aan die niet voedend voor je zijn of je mist überhaupt vervullende relaties in je leven
-
Je zoekt al langere tijd naar een verklaring voor alle klachten en symptomen maar je kunt de oorzaak niet vinden
Om als kind te kunnen dealen met de pijn die hierdoor ontstaat, ontwikkelen we overlevingsmechanismen. Deze beschermden ons om niet de pijn te hoeven voelen van een gebrekkige afstemming op jouw behoeften en verlangens als kind, op een onbeantwoord uitreiken. Een pijn die een jong kind immers nooit zou kunnen verdragen of overleven, vandaar de term “overlevingsmechanismen”.
Veel voorkomende overlevingsstrategieën zijn bijvoorbeeld:
-
Moeite met aangaan van verbinding, zowel met jezelf als met anderen.
-
Geen contact voelen met je eigen lichaam, veel in je hoofd wonen
-
Schaamte over jezelf, lage eigenwaarde en in andere situaties/bij andere mensen juist een overschatting van jezelf, een knagend gevoel er niet te mogen zijn…
-
Voortdurende gerichtheid op (de behoeften van) anderen. Je eigen behoeften niet goed kennen en je daarvoor schamen, ze niet makkelijk uiten, uit angst afgewezen te worden.
-
Controle willen hebben over elke situatie. Vertrouwen in of afhankelijkheid van anderen vermijd je. Niet makkelijk of helemaal geen hulp vragen.
-
Het gevoel hebben altijd je best te moeten doen, niet meer kunnen ontspannen en genieten. De druk (van binnenuit) wordt ervaren als van buitenaf. Angst dat mensen je niet meer aardig vinden als je jezelf werkelijk zou laten zien zoals je bent.
Als je dit herkent en er speelt wellicht ontwikkelingstrauma in je gezin van herkomst, dan kan het zinvol zijn om eerst naar je ontwikkelde overlevingspatronen te kijken, voordat je aan de slag gaat met het leren omgaan met je hoogsensitiviteit en/of je hoogbegaafdheid.
Een mooi beeldend boek over het overdragen en helen van intergenerationeel trauma schreef Francine Oomen: Hoe overleven we?
Andere boekentips over het thema ontwikkelingstrauma/intergenerationeel trauma zijn:
-
Ybe Casteleyn: Sterker worden waar het pijn doet
-
F. Ruppert: Symbiose en autonomie
-
Heller e.a. : Ontwikkelingstrauma helen
-
L. Bok-van der Voet: Had ik dit maar eerder geweten over ACT en hoogbegaafdheid (hierin ook aandacht voor ontwikkelingstrauma)
Bedrijfsinformatie
Kwetsbare Kracht
Herenstraat 32
6701 DL Wageningen
06 - 29 12 39 40